لنت عقب پیکان: شرح کامل سیستم ترمز کاسه‌ای
پیکان، خودرویی نوستالژیک در ایران، در چرخ‌های عقب خود از سیستم ترمز کاسه‌ای (Drum Brake) استفاده می‌کند. این سیستم، که از دیرباز در بسیاری از خودروها رایج بوده است، وظیفه مهمی در توقف و کاهش سرعت خودرو بر عهده دارد. در ادامه به معرفی اجزا، نحوه عملکرد، و نکات مربوط به لنت عقب پیکان می‌پردازیم.
اجزای سیستم ترمز کاسه‌ای عقب پیکان
برای درک بهتر عملکرد لنت عقب پیکان، لازم است با اجزای اصلی این سیستم آشنا شویم:
- کاسه ترمز (Brake Drum): یک قطعه فلزی دایره‌ای و توخالی است که به توپی چرخ متصل بوده و همراه با چرخ می‌چرخد. سطح داخلی آن، محلی است که لنت‌ها با آن درگیر می‌شوند.
- کفشک ترمز (Brake Shoe): دو قطعه هلالی شکل هستند که در داخل کاسه ترمز قرار می‌گیرند. لنت ترمز (Brake Lining) روی سطح بیرونی این کفشک‌ها پرچ یا چسبانده می‌شود.
- لنت ترمز (Brake Lining): مهم‌ترین جزء این سیستم در بحث ماست. این لایه اصطکاکی، که از مواد مقاوم در برابر حرارت و سایش (مانند ترکیبات آلی، نیمه فلزی یا سرامیکی) ساخته شده، وظیفه ایجاد اصطکاک لازم برای توقف خودرو را دارد.
- سیلندر چرخ (Wheel Cylinder): قطعه‌ای هیدرولیکی است که با فشار روغن ترمز، پیستون‌های داخل آن را حرکت داده و کفشک‌ها را به سمت دیواره داخلی کاسه هل می‌دهد.
- فنرها (Springs): مجموعه‌ای از فنرهای کششی و فشاری که پس از رها شدن پدال ترمز، کفشک‌ها را از کاسه جدا کرده و به موقعیت اولیه خود بازمی‌گردانند.
- مکانیزم رگلاژ خودکار (Self-Adjuster): سیستمی که به تدریج و با سایش لنت‌ها، فاصله بین لنت و کاسه را به صورت خودکار تنظیم می‌کند تا همواره لنت‌ها در فاصله بهینه از کاسه قرار داشته و ترمزگیری مؤثر باشد.
- اهرم و کابل ترمز دستی: این مکانیزم به صورت مکانیکی لنت‌های عقب را درگیر کرده و خودرو را در حالت سکون نگه می‌دارد.
نحوه عملکرد لنت ترمز عقب پیکان
- هنگامی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، فرآیند زیر اتفاق می‌افتد:
- انتقال فشار هیدرولیکی: روغن ترمز تحت فشار قرار گرفته و این فشار از طریق لوله‌ها به سیلندر چرخ عقب منتقل می‌شود.
- حرکت کفشک‌ها: فشار روغن باعث حرکت پیستون‌های داخل سیلندر چرخ شده و این پیستون‌ها، کفشک‌های ترمز را به سمت بیرون هل می‌دهند.
- درگیری لنت و کاسه: لنت‌های ترمز که روی کفشک‌ها قرار دارند، با سطح داخلی کاسه ترمز (که همراه با چرخ می‌چرخد) درگیر می‌شوند.
- ایجاد اصطکاک و توقف: اصطکاک ایجاد شده بین لنت و کاسه، انرژی جنبشی خودرو را به انرژی گرمایی تبدیل می‌کند و باعث کاهش سرعت یا توقف کامل خودرو می‌شود.
- بازگشت به حالت اولیه: با رها کردن پدال ترمز، فشار روغن کم شده و فنرها کفشک‌ها را از کاسه جدا کرده و به موقعیت اولیه خود بازمی‌گردانند.
ویژگی‌های لنت ترمز مناسب برای پیکان
- انتخاب لنت ترمز با کیفیت برای پیکان اهمیت زیادی دارد. یک لنت خوب باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- ضریب اصطکاک مناسب: برای تضمین قدرت ترمزگیری کافی در شرایط مختلف رانندگی.
- مقاومت حرارتی بالا: برای جلوگیری از کاهش عملکرد ترمز (Brake Fade) در اثر گرمای زیاد ناشی از ترمزگیری‌های مکرر یا طولانی.
- طول عمر بالا و سایش یکنواخت: لنت باید به آرامی و به صورت یکنواخت فرسوده شود تا هم دیرتر نیاز به تعویض پیدا کند و هم به کاسه ترمز آسیب نرساند.
- تولید صدای کم: لنت‌های با کیفیت بالا، صدای سوت یا جیغ کمتری در هنگام ترمزگیری تولید می‌کنند.
- عدم تولید گرد و غبار زیاد: لنت‌های مرغوب، کمتر گرد و غبار سیاه ترمز تولید می‌کنند که باعث کثیف شدن رینگ‌ها می‌شود.
- مقاومت در برابر آب و رطوبت: حفظ کارایی حتی در شرایط مرطوب.
زمان تعویض و علائم خرابی لنت عقب پیکان
لنت‌های عقب معمولاً عمر طولانی‌تری نسبت به لنت‌های جلو دارند، زیرا بیشتر نیروی ترمزگیری توسط چرخ‌های جلو انجام می‌شود. با این حال، بررسی و تعویض منظم آن‌ها ضروری است.
زمان تعویض:
به طور کلی، لنت‌های ترمز عقب پیکان باید هر ۶۰,۰۰۰ تا ۸۰,۰۰۰ کیلومتر مورد بررسی قرار گیرند و در صورت نیاز تعویض شوند. این عدد می‌تواند بسته به سبک رانندگی، کیفیت لنت، و شرایط آب و هوایی و جاده‌ای متغیر باشد.
علائم خرابی و نیاز به تعویض:
- صدای سوت، جیغ یا خرخر: رایج‌ترین نشانه فرسودگی لنت است. اگر صدای خرخر فلز به فلز شنیدید، به این معنی است که لنت‌ها کاملاً تمام شده‌اند و کفشک فلزی مستقیماً با کاسه ترمز درگیر شده است که بسیار خطرناک بوده و می‌تواند به کاسه آسیب جدی برساند.
- کاهش قدرت ترمزگیری: احساس می‌کنید برای توقف خودرو نیاز به فشار بیشتری روی پدال ترمز دارید یا مسافت توقف خودرو افزایش یافته است.
- پایین رفتن بیش از حد پدال ترمز: ممکن است نشانه‌ای از ساییدگی شدید لنت‌ها باشد.
- کشیده شدن خودرو به یک سمت: در صورتی که لنت‌های یک چرخ عقب بیشتر از دیگری فرسوده شده باشند، ممکن است خودرو هنگام ترمزگیری به یک سمت کشیده شود.
- لرزش پدال ترمز یا فرمان: اگرچه در ترمز کاسه‌ای کمتر شایع است، اما می‌تواند نشانه‌ای از سایش نامنظم لنت یا مشکل در کاسه ترمز باشد.
- جمع شدن گرد و غبار سیاه روی چرخ‌ها: لنت‌های فرسوده ممکن است گرد و غبار بیشتری تولید کنند.
- بوی سوختگی: به خصوص پس از ترمزگیری‌های شدید و طولانی.
